شن بازی یا شن درمانی؟!
شن بازی بخشی از بازی درمانی است که نخستین بار در دهه ۱۹۲۰ معرفی و در پایان این دهه تجدید حیات شد. این روش نوعی بازی درمانگری غیرمستقیم است. که در آن درمانگر نقش تسهیل گر دارد. و مراجعان می توانند آزادنه هیجانات و تصویرهای ذهنی خود را با استفاده از جعبه ی شن و اشیای مینیاتوری مختلف درون جعبه ی شن خلق کنند.
تاریخچه شن بازی درمانی
تاریخچه ی شن درمانی به مارگارت لونفلد که متخصص اطفال بود برمی گردد. لونفلد روش تکنیک دنیا را که شامل جعبه‌ی شن و اشیای مینیاتوری بود. برای درمان مراجعان خود به کار می گرفت.
کالف، یکی از شاگردان لونفلد پس از این که چندین سال از تکنیک دنیا برای درمان مراجعان استفاده کرد. به پیشرفت‌های تکنیکی و تحلیلی دیگری مانند استفاده از اشیای مینیاتوری متنوع و مختلف، شن های خشک، تعبیر و تفسیر با تاخیر دست یافت. و روش جدیدی برای کار با کودکان ابداع کرد.
شن بازی درمانگری کالف روشی است غیرکلامی، نمادین و براساس تجربه‌های خلاق افراد که در آن کودک با ساختن دنیای خود در جعبه‌ی شن، به بیان تعارض‌ها، تمایل‌ها و هیجان‌های خود می‌پردازد. در جریان خلق این صحنه توسط کودک، درمانگر نقش مشاهده‌گر صامت را بازی می‌کند. تعبیر و تفسیر انجام نمی‌پذیرد. تا زمانی که کودک جعبه‌ی شن را در مدت معین بسازد. در واقع شن بازی باعث توجه به دنیای درونی و نیازهای عاطفی می‌شود. و به ذهن اجازه می‌دهد خاطرات سرکوب شده گذشته‌ی خود را در زمان کنونی بازیابی کند. شن درمانگری بر کاهش مشکلات شناختی، اجتماعی، و عاطفی موثر است.
مراحل شن بازی درمانی
کودکان برای نشان دادن شرایط آرمانی یا نگران کننده و حل مشکلات، جعبه‌ی شن را به شیوه‌های مختلفی سازمان دهی می‌کنند. این تکنیک شامل سه مرحله‌ی هرج و مرج، مبارزه، و حل و فصل است. که این مراحل در جلسه‌های شن بازی آشکار می‌شود.
مرحله ی هرج و مرج نشان دهنده‌ی آشفتگی عاطفی در زندگی مراجع است. که با قرار دادن اشیاء درون جعبه بدون ساخت دهی مشخص می‌شود. این مرحله ممکن است. در طول جلسه‌ی اول یا چند جلسه‌ی اول با توجه به احساس‌های ناراحت کننده ادامه یابد.
در مرحله ی مبارزه، ابتدا نبرد بدون برنده رخ می‌دهد، اما به تدریج با ظهور قهرمان، سازمان یافته و در نهایت تسلط خیر بر شر رخ می‌دهد. در نهایت در مرحله‌ی حل و فصل، زندگی به حالت عادی برمی‌گردد. که از طریق تعادل بین اشیاء و قرار دادن آن ها در محل مناسب نشان داده می‌شود. در این مرحله است. که مراجع احساس‌های پر از هرج و مرج سابق خود را ادغام کرده و به کلیت و یکپارچگی می‌رسد.
اهمیت شن بازی درمانی
امروزه شن بازی به قدری دارای اهمیت است. که در تمامی کلینیک‌های مشاوره و روان درمانی کودک به عنوان یکی از وسایل ضروری اتاق بازی محسوب می‌شود. شن باید در دو نوع خشک و مرطوب وجود داشته باشد. تا کودک بتواند هر دو نوع آن را لمس کند. و تفاوت‌ها و شباهت‌های آنها را درک کند.
کودک در شن به حفر کردن و ساختن دالان (تونل) می‌پردازد. برج، تپه و خانه می‌سازد و به انجام بازی‌های تخیلی مشغول می‌گردد. کودک می‌تواند معمار هستی خود باشد. و قصر خود را در داخل شن‌ها خلق کند. و دنیای خویش را پر از کسان و خویشاوندانی سازد. که ساخته و پرداخته ذهن او هستند. او می‌تواند کاری را انتخاب کند. و یا از آن دست بکشد. نیز می‌تواند بیافریند و یا نابود کند.
همچنین می‌تواند با قدرت تخیلش کوهی بسازد. و بی خطر به قله آن صعود کند و از آنجا به تمام دنیا بگوید: «من می‌تونم برای خود، یه کوه بسازم و یا اونو، با خاک یکسان کنم. در اینجا منم که بزرگم!»
«شن» وسیله خوبی برای بازی‌های تهاجمی کودک به شمار می‌رود. زیرا می‌تواند شن را با ایمنی بیشتری پرتاب کند.
.
کودک می‌تواند عروسک‌هایی را که نماد پدر، مادر، خواهر و یا برادر هستند. و با آنها احساس خصومت، تنفر و یا حسادت دارد در میان شن دفن کرده و با ماشین کمپرسی پر از شن از روی آنها عبور کند. و به این وسیله احساسات درونی خویش را نشان دهد.
کودک می‌تواند با شن سنگر بسازد. و از طریق تفنگ بازی احساسات خویش را نشان داده و تخلیه شود، یا اینکه جاده بسازد و با استفاده از بلدوزر، گریدر و کمپرسی مشغول سازندگی شود. و یا اینکه با ساخت مزرعه مشغول کشت. و کار کشاورزی شود. نیز جاده و پل هایی برای عبور و مرور ماشین بسازد، سپس آنها را خراب کرده و یا توسط هواپیما بمباران کند. در ظرف چند دقیقه می‌تواند یک خندق حفر کند و قایقی را هدایت نماید، در لحظه‌ای بعد ممکن است سدی بسازد و اندکی بعد آنها را خراب کرده و خندق و قلعه‌ها را ویران نماید.
«شن» وسیله بسیار مناسبی برای پاسخگویی به طیف گسترده تخیلات کودک است. در شن بازی، کودک علاوه بر اینکه به لحاظ روانی تخلیه می‌شود و رضایت درونی کسب می‌کند، در پرورش تخیل، ابتکار، خلاقیت و سازندگی او نیز مؤثر است.
