ترک اعتیاد

ترک اعتیاد

ترک اعتیاد به معنای دوری از مصرف مواد مخدر و محرک‌های طبیعی و صنعتی، و همچنین الکل است. روش‌های گوناگونی برای ترک مواد مخدر وجود دارد که همۀ آن‌ها نقطۀ مشترکی دارند. نقطۀ اشتراک این روش‌ها خودداری از مصرف مواد تا زمانی است که فرد وابستگی جسمی و روانی خود را به ماده مخدر یا محرک از دست بدهد.

تنها پس‌از این زمان است که فرد می‌تواند به زندگی عادی خود بازگردد؛ اگرچه ممکن است تمایل کم‌رنگی به مصرف مواد تا پایان عمر در وجود او باقی بماند. یکی از مهم‌ترین عوامل در ترک موفقیت‌آمیز هرگونه ماده اعتیادآور پشتیبانی افراد خانواده و درمانگرهای حرفه‌ای از معتادان است. این همراهی نقش پررنگی در ترک مواد و بازگشت نکردن دوباره افراد به دوران اعتیاد دارد.

با ما همراه باشید تا به بررسی اعتیاد و روند ترک و درمان آن بپردازیم.

اعتیاد چیست؟

اعتیاد نوعی وابستگی انسان به مصرف مواد اعتیادآور است. این وابستگی آرامش، نشاط و گاهی هم تحریک فرد را برای مدت کوتاهی به دنبال دارد؛ اما پس از گذشت زمان خاصی از مصرف ماده اعتیادآور، اثرهای آن هم از بین می‌رود و فرد دوباره در جست‌وجوی یافتن ماده مصرفی و مصرف دوباره آن برمی‌آید. این وابستگی پس از مدتی که از مصرف مواد می‌گذرد، همیشگی می‌شود و فرد نه‌تنها از نظر جسمی، بلکه از نظر روحی هم به آن وابسته می‌شود.

متأسفانه مصرف ماده مخدر در درازای زمان افزایش پیدا می‌کند؛ چرا که بدن فرد معتاد دیگر با مقدار مصرف پیشین آرامش نمی‌یابد. بیشترین موادی که اعتیاد افراد انسانی را در پی دارند، مواد مخدر صنعتی، سنتی، سیگار و نوشیدنی‌های الکلی هستند. البته دیده شده برخی افراد به مواد دیگری هم مانند بوی بنزین اعتیاد پیدا کرده‌اند. رفتارهای وسواسی نیز نوع دیگری از اعتیاد هستند.

اعتیاد در هر نوعی که باشد، مانع زندگی عادی و طبیعی فرد می‌شود. همچنین زندگی خانوادگی، اجتماعی، روابط شغلی و امور مالی انسان را دچار اختلال می‌کند. ترک اعتیاد می‌تواند این افراد را به زندگی طبیعی بازگرداند.

دلیل اعتیاد چیست؟

شاید برخی افراد ندانند که تنها نداشتن اراده باعث مصرف مواد مخدر و نوشیدن مشروب نمی‌شود؛ هرچند که ضعف اراده هم یکی از نتیجه‌های مصرف مواد بر روی مغز انسان است. مصرف مواد مخدر پیامدهایی بر روی مغز انسان دارد و دستگاه عصبی او را درگیر می‌کند. همین مسئله باعث ایجاد نوعی بیماری می‌شود که فرد کنترل رفتار خود را از دست می‌دهد و به تکرار مصرف ماده مخدر روی می‌آورد. به‌این‌ترتیب، ترک اعتیاد تنها مسئله‌ای جسمی نیست؛ بلکه روان فرد نیز باید در این روند درمان شود.

نشانه‌های اعتیاد

نشانه‌های گوناگونی خبر از اعتیاد فرد می‌دهد:

• تمایل شدید به مصرف مواد، نوشیدن مشروب یا انجام رفتارهای وسواسی.
• ناتوانی در کنترل مصرف ماده اعتیادآور.
• بالا رفتن تحمل بدن نسبت به مصرف مواد.
• بروز نشانه‌های نرسیدن مواد به بدن، در زمان مصرف نکردن ماده اعتیادآور.
• اختلال در فعالیت‌های معمول زندگی به‌دلیل اقدام به مصرف مواد یا انجام رفتارهای وسواسی.
• یبوست.
• گیجی، خواب‌آلودگی و درک نکردن درست موقعیت.
• اختلال در عملکرد جنسی.
• آب‌ریزش بینی.
• رعشه و تشنج.
• ضعف و نداشتن تعادل.
• از دست دادن هماهنگی اعضای بدن.
• مردمک‌های چشم سوزنی.
• چشم‌های قرمز.
• کاهش یک‌باره وزن.
• تغییر اشتها و عادت‌های خوراکی.
• نامنظم شدن الگوی خواب.
• لکه‌ها و زخم‌های پوستی.
• رعایت نکردن بهداشت فردی.

نشانه‌های جانبی اعتیاد

در کنار علائمی که گویای معتاد بودن فرد است، برخی نشانه‌های جانبی نیز می‌تواند بیانگر اعتیاد باشد:

• احساس وابستگی به مصرف مواد مخدر، به‌اندازه‌ای که فرد نتواند به کارهای معمول خود بپردازد.
• جواب ندادن مقدار مصرف قبلی و نیاز به مصرف مقدار بالاتر مواد یا مشروب تا فرد بتواند تأثیرات مشابه پیشین را دوباره تجربه کند.
• تمایل شدید به مصرف مواد، با کم‌رنگ شدن افکار و احساسات دیگر انسانی همراه می‌شود.
• هزینه کردن برای خرید مواد با هر روش و به هر قیمتی که ممکن است فرد را وادار به انجام روش‌های غیراخلاقی کند.
• انجام ندادن مسئولیت‌های شخصی، خانوادگی و اجتماعی یکی دیگر از پیامدهای جانبی اعتیاد است.
• تداوم مصرف مواد باوجود داشتن مشکلات جسمی و روانی را هم نباید نادیده بگیرید.
• متأسفانه اقدام به دزدی برای تهیه مواد هم امری معمول برای معتادانی است که بی‌پول می‌شوند.
• انجام رفتارهای پرخطر نشانه جانبی دیگر برای مصرف ماده مخدر است.
• اقدام برای حفظ منبع مواد مخدر به هر شکلی تا فرد به آرامش دست یابد را نباید نادیده بگیرید.
• صرف زمان زیاد برای تهیه و مصرف مواد نیز امری معمول و طبیعی برای معتادان است.
• اقدام‌های ناموفق برای ترک اعتیاد نیز یکی دیگر از نشانه‌های افراد معتاد است.
• تجربه نشانه‌های ترک مواد و مشروب در زمان فاصله افتادن بین مصرف مواد را هم باید به‌عنوان یکی دیگر از آثار جانبی اعتیاد نام ببریم.
• بی‌علاقه بودن نسبت به انواع فعالیت‌ها تأثیر دیگر مصرف مواد و الکل است.

چگونه اعتیاد به مواد مخدر را در نوجوانان تشخیص دهیم؟

نوجوانان در سنی هستند که ممکن است رفتارهای عصبی و پرخاش‌جویانه‌ای از آن‌ها دیده شود. در این زمان، بسیاری از خانواده‌ها نگران می‌شوند که مبادا دختران و پسرانشان به مواد مخدر آلوده شده باشند. دقت در برخی رفتارهای نوجوانان و جوانان می‌تواند دید شما را بازتر کند:

مشکلات درسی

برخی از دانش‌آموزان که به مصرف مواد مخدر رو می‌آورند، نسبت به درس و تحصیل بی‌علاقه می‌شوند. غیبت‌های آنان در مدرسه زیاد می‌شود و نمره‌های آن‌ها افت پیدا می‌کند. همچنین دیگر به فعالیت‌های مربوط به مدرسه اشتیاقی نشان نمی‌دهند.

بی‌علاقگی به کار

بی‌علاقگی به کار و غیبت از محل کار یکی از پیامدهای اعتیاد نوجوانانی است که کار می‌کنند. ترک اعتیاد سلامت را به این گروه از نوجوانان نیز بازمی‌گرداند.

افت سلامت جسمانی

قرمز شدن چشم‌ها و کم شدن وزن دو اثر دیگر مصرف مواد مخدر بر نوجوانان است. کمبود انرژی و علاقه نداشتن به هیچ‌گونه کار و فعالیتی از تأثیرات دیگر مصرف مواد مخدر است.

بی‌توجهی به ظاهر

بسیاری اوقات دیده می‌شود که نوجوانان و جوانانی که برای ظاهر، تیپ و لباس‌های خود اهمیت زیادی قائل بودند، دیگر به هیچ‌یک از این‌ها اهمیت نمی‌دهند. در واقع، دیگر آراستگی ظاهری برای فرد اهمیت زیادی ندارد. این نکته هم یکی دیگر از نشانه‌هایی است که ممکن است ربط به مصرف مواد مخدر داشته باشد.

تغییر رفتاری

گاهی اوقات خانواده‌ها تغییرهای رفتاری خاصی را در نوجوانانشان مشاهده می‌کنند. پنهان‌کاری، جلوگیری از وارد شدن دیگران به اتاقشان و تغییر روابط نوجوانان با افراد خانواده یکی دیگر از این رفتارهای مشکوک است.

مسائل مالی

نیاز مالی بیشتر بدون داشتن دلیل منطقی و افزایش روزافزون این تقاضاها از دیگر موارد مشکوک در روابط نوجوانان است. البته گم شدن پول افراد خانواده یا برخی وسایل خانه را هم باید جدی بگیرید.

انواع اعتیاد

1- اعتیاد جسمی یا اعتیاد به مواد و الکل

اعتیاد جسمی را همۀ مردم می‌شناسند. نوعی از اعتیاد که با مصرف ماده مخدر یا الکل همراه است. اعتیاد جسمی در اثر ورود ماده مخدر به بدن آغاز می‌شود. این ماده ممکن است از راه‌های مختلفی وارد بدن فرد شود. بیشترین معتادان جسمی در کشور ما از راه کشیدن و دود کردن مواد به آن وابسته شده‌اند. برخی نیز با تزریق عصاره ماده مخدر به بدنشان معتاد می‌شوند. بیشترین افرادی که برای ترک اعتیاد به مراکز گوناگون مراجعه می‌کنند، جزو این دو گروه هستند.

البته اعتیاد جسمی تنها وابستگی به مواد مخدر نیست. اگر نوشیدنی‌های الکلی نیز به‌صورت مرتب و در اندازه زیاد مصرف شوند، همین حالت را در افراد پدید می‌آورند. معتادان جسمی در زمان نرسیدن مواد به بدنشان دچار بی‌خوابی، درد بدن، بی‌قراری، اضطراب، تحریک‌پذیری بالا، افزایش حساسیت نسبت به درد جسمی، تهوع و استفراغ، آب‌ریزش چشم و برخی دیگر از نشانه‌ها می‌شوند.

2- اعتیاد روانی

اعتیاد روانی پیامد مصرف مواد مخدر و نوشیدن الکل است. مصرف مواد اعتیادآور سبب ترشح هورمون دوپامین در بدن انسان می‌شود. با توقف مصرف ماده مخدر مغز انسان به ترشح این هورمون نمی‌پردازد؛ در نتیجه، بدن فرد نسبت به نبود آن واکنش نشان می‌دهد. برای مثال، مصرف ماده مخدر مت‌آمفتامین یا شیشه باعث افزایش ترشح این هورمون در مغز می‌شود. دوپامین حالتی از تحریک شدن، سرخوشی و حتی تمرکز در انسان پدید می‌آورد.

در زمان قطع مصرف شیشه، ترشح هورمون دوپامین در مغز کاهش می‌یابد و فرد دچار خواب‌آلودگی، افسردگی و نداشتن تمرکز می‌شود. متأسفانه اعتیاد روانی خطرناک‌تر و مخرب‌تر از اعتیاد جسمانی است. ترک اعتیاد روانی نیز مشکل‌تر است. معتادان روانی ممکن است حتی پس از گذشت مدت طولانی از ترک مواد، دوباره به سمت آن روی آورند. جالب است بدانید برخی از مواد مخدر و محرک اعتیاد جسمانی ندارند، درصورتی‌که همۀ آن‌ها اعتیاد روانی دارند.

3- اعتیاد رفتاری

اعتیاد روانی یا رفتاری نوع دیگری از اعتیاد است که فرد معتاد هیچ ماده خاصی مصرف نمی‌کند، اما به رفتار خاصی وابسته است. اعتیاد رفتاری ممکن است باعث آسیب دیدن بدن فرد شود. در واقع، فرد با این نوع رفتار مانند کندن موها، باعث آسیب زدن به بدن خود می‌شود. اعتیاد رفتاری انواع گوناگونی دارد و ترک اعتیاد رفتاری با روش‌های روان‌درمانی امکان‌پذیر است.

انواع اعتیاد رفتاری

• اعتیاد به برخی آزارهای جسمانی مانند جویدن ناخن، کندن مو و… .
• اعتیاد به پرخوری.
• اعتیاد به رابطه جنسی.
• اعتیاد به تماشای پورنوگرافی.
• اعتیاد به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی.
• اعتیاد به کار کردن.
• اعتیاد به خرید.
• اعتیاد به قمار.

علت وابستگی افراد به مواد مخدر

همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، علت اصلی وابسته شدن افراد به مواد مخدر افزایش ترشح هورمون دوپامین در بدن افراد معتاد است. مواد شیمیایی و طبیعی مخدر بر روی مغز انسان تأثیر گذاشته و باعث افزایش ترشح هورمون دوپامین می‌شوند. این هورمون باعث ایجاد حس لذت و سرخوشی در انسان می‌شود. همین واکنش بدن باعث می‌شود تا بدن فرد پس از مدتی دوباره نیاز به این ماده پیدا کند. در نتیجه به سمت استفاده از مواد مخدر روی می‌آورد تا دوباره همان احساس لذت و شادی در او به وجود بیاید.

نرسیدن یا دیر رسیدن ماده محرک یا مخدر به بدن فرد معتاد کم شدن ترشح این هورمون را در بدن او به دنبال دارد. این موضوع باعث آشفتگی، اضطراب، از دست دادن کارایی، پرخاشگری و بسیاری رفتارهای نابهنجار دیگر در فرد می‌شود. درد بدن در زمان نرسیدن ماده مخدر هم یکی دیگر از پیامدهای اعتیاد است. همۀ این‌ها دلایل کافی برای وابستگی فرد به ماده مخدر یا محرک است.

پیامدهای مصرف مواد مخدر بر سلامت انسان

مصرف انواع مواد و نوشیدنی‌های اعتیادآور تأثیرات مخربی بر سلامتی افراد می‌گذارد:

• زرد و پوسیده شدن دندان‌ها و التهاب مخاط دهان.
• کم شدن ترشح غده‌های بزاقی.
• کاهش قوای جسمانی و کم شدن وزن.
• کم شدن میل جنسی.
• عقیم شدن.
• اختلال در سیستم عصبی بدن.
• تنبلی کبد.
• آسیب به دستگاه گوارش و کلیه‌ها.
• التهاب تارهای صوتی.
• بالا رفتن امکان دچار شدن به بیماری‌های آسم، سل، تپش قلب، تنگی نفس و سرگیجه.
• خشکی پوست و شکنندگی ناخن‌ها.
• افزایش امکان ابتلا به انواع سرطان، بیماری‌های قلبی و بیماری‌های خطرناک دیگر.
• ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن و آسیب‌پذیر شدن در برابر بیماری‌ها.
• تپش غیرطبیعی قلب، رگ‌های آسیب‌دیده قلب و حملۀ قلبی.
• حالت تهوع و درد شکم و در نتیجه، کم‌اشتهایی.
• نارسایی کبد.
• تشنج، سکته مغزی، آشفتگی و آسیب مغزی.
• بیماری ریه.
• کم شدن حافظه، قدرت تمرکز و توانایی تصمیم‌گیری.

پیامدهای مصرف مواد مخدر بر روان انسان

آثار روانی مواد مخدر بر وجود انسان نیز بسیار است. تنها با ترک اعتیاد می‌توان از این تأثیرات رهایی پیدا کرد:

• پدید آمدن انواع بیماری‌ها و اختلالات روانی.
• بی‌توجهی به اصول و مقررات جامعه.
• از دست دادن اراده.
• نداشتن احساس مسئولیت فردی، خانوادگی و اجتماعی.
• بی‌قراری، عصیانگری و اضطراب همیشگی.
• احساس بی‌کفایتی و تنهایی.
• ایجاد اختلال در خواب.

پیامدهای مصرف مواد مخدر بر زندگی انسان

مصرف مواد مخدر و الکل به شیوه‌های گوناگون بر زندگی انسان تأثیرگذار است:

دچار شدن به بیماری‌های واگیردار

معتادان تزریقی با استفاده از سرنگ‌های مشترک در معرض خطر آلوده شدن به بیماری‌های واگیرداری مانند ایدز یا هپاتیت قرار می‌گیرند. در صورت دچار شدن به بیماری‌های واگیردار، ترک اعتیاد هم دیگر چاره‌ساز نیست و فرد باید تا پایان عمر با بیماری روبه‌رو باشد.

از دست دادن سلامتی

بیماری‌های مختلف جسمی و روحی یکی دیگر از پیامدهای اعتیاد است. این پیامدها با توجه به نوع ماده‌ای که معتادان مصرف می‌کنند، متفاوت است.

ایجاد حادثه برای فرد

معتادان به الکل و مواد یا حتی کسانی که معتاد نیستند، اما در زمان‌های خاصی مانند پیش از رانندگی اقدام به مصرف مواد یا الکل کرده‌اند، بیشتر در معرض تصادف و رانندگی‌های پرخطر قرار می‌گیرند.

خودکشی

متأسفانه به‌دلیل بروز اختلالات مغزی در افراد معتاد، این گروه بیشتر در معرض اقدام به خودکشی نیز قرار می‌گیرند.

درگیری‌های خانوادگی

بدیهی است تغییر رفتار فرد که در اثر وابستگی به مواد پیش می‌آید، ممکن است باعث درگیری‌های خانوادگی و اختلاف‌های خانوادگی شود.

مشکلات کاری

از دست دادن تمرکز و کاسته شدن از راندمان کاری یکی دیگر از پیامدهای اعتیاد به مواد مخدر و الکل است. بسیاری از این موارد منجر به از دست دادن کار افراد معتاد می‌شود. ترک اعتیاد اقدامی پیشگیرانه است.

مسائل حقوقی

اعتیاد باعث متلاشی شدن بسیاری از خانواده‌ها و در نتیجه، اقدام به طلاق همسر و درگیری بر سر سرپرستی کودکان می‌شود. فروش مواد برای به دست آوردن پول مصرف مواد یکی دیگر از درگیری‌های دادگاهی معتادان است. رانندگی و تصادف در زمان مستی یا مصرف مواد نیز پای عده زیادی را به دادگاه‌ها کشانده است. دزدی برای دستیابی به پول مواد هم بسیاری از معتادان را به دادگاه‌ها کشانده است.

مشکلات مالی

اولویت دادن به خرج کردن پول برای خرید مواد و مصرف آن باعث ایجاد مشکلات دیگری برای معتادان می‌شود. اهمیت ندادن به نیازهای افراد خانواده یکی از این دسته موارد است.

ترک اعتیاد چیست؟

منظور از ترک کردن اعتیاد پایان دادن به مصرف هرگونه مواد مخدر، دارو، الکل و رفتارهای وسواسی، با مدد از درمان‌های پزشکی و روان‌درمانی است. در این روند، فرد معتاد تلاش می‌کند تا با تغییراتی در جسم و روان خود به بهبودی دست یابد. بهبودی از اعتیاد روندی تدریجی است که فرد ابتدا از نظر جسمی نسبت به ماده مخدر بی‌نیاز می‌شود و پس از آن تلاش می‌کند تا خود را از وابستگی‌های روانی به مخدرهای گوناگون رها کند.

فرد معتاد با ترک مواد مخدر یا الکل تلاش می‌کند تا اختیار زندگی خود را در دست بگیرد و قابلیت‌های جسمی و روانی پیشین خود را بازیابد و ارتقا دهد.

مراحل ترک اعتیاد چگونه است؟

ترک مواد مخدر و الکل دارای چند مرحله است. در صورت کامل شدن روند درمان، احتمال کمتری برای بازگشت فرد به مصرف مواد اعتیادآور وجود دارد. با این مراحل آشنا شوید:

1- سم‌زدایی

سم‌زدایی نخستین مرحله درمان و قطع وابستگی فیزیکی نسبت به مصرف مواد مخدر، محرک‌ها و نوشیدنی‌های الکلی است. در مرحله سم‌زدایی، اثر مواد مخدر یا الکل از بدن فرد پاک می‌شود و بدن او پاک‌سازی می‌شود. البته در این مرحله از ترک اعتیاد، فرد با نشانه‌هایی مانند بی‌خوابی، اضطراب، تحریک‌پذیری و حالت تهوع روبه‌رو می‌شود.

سم‌زدایی کمک می‌کند تا فرد کمتر دچار نشانه‌های ترک مواد شود. سم‌زدایی روش‌های گوناگون دارد که از نظر زمانی ممکن است تدریجی، سریع یا فوق سریع باشد. تغذیه سالم، ورزش، طب سوزنی، یوگا، مدیتیشن، بیوفیدبک تراپی، هنرهای خلاقانه و… از نمونه روش‌های سم‌زدایی به شمار می‌روند.

2- درمان دارویی

درمان دارویی یکی از راه‌هایی است که باعث کاهش پیامدهای ترک مواد می‌شود. مصرف برخی داروها کمک می‌کند تا درد و مشکلات دیگری که افرادِ درحال ترک در زمان سم‌زدایی با آن روبه‌رو می‌شوند، کاهش یابد. از نمونه داروهایی که پزشکان در این زمان توصیه می‌کنند، می‌توانیم به قرص‌های بوپرنورفین، نالترکسون و متادون اشاره کنیم.

مسکن قوی بوپرنورفین نشانه‌های بی‌خوابی، اضطراب و تحریک‌پذیری معتادان به هروئین و تریاک را بهبود می‌بخشد. قرص مسکن نالترکسون ماده مؤثری برای پیشگیری از مصرف دوباره مواد و مشروب است. مسکن متادون بیشتر برای معتادان به تریاک و هروئین تجویز می‌شود و نشانه‌های ترک اعتیاد را کاهش می‌دهد.

3- روان‌درمانی

روان‌درمانی کمک می‌کند تا فرد مهارت‌های مقابله با میل به مصرف مواد یا دلایل وابستگی روحی خود به مواد را پیدا کند و بتواند در برابر وسوسه مصرف دوباره مواد مقاوم شود. این کار تنها به‌وسیله متخصصان روان‌درمانگر انجام‌شدنی است.

4- جلوگیری از مصرف دوباره مواد اعتیادآور

بسیاری از افرادی که اقدام به ترک الکل و مواد مخدر و محرک می‌کنند و موفق هم می‌شوند، مدتی پس از ترک دوباره به آن ماده روی می‌آورند. شاید بتوانیم بگوییم مرحله جلوگیری از مصرف دوباره مواد مخدر و الکل مهم‌ترین مرحله در ترک همیشگی این مواد است. خوشبختانه راهکارهای موثری در این زمینه وجود دارد که یکی از بهترین آن‌ها شرکت در جلسه‌های ترک اعتیاد و همراهی با کسانی است که این روند را پیموده‌اند.

مشاوره با درمانگران باتجربه و ارتباط با آن‌ها نیز راه دیگری برای دور ماندن از مواد اعتیادآور است. رعایت نکته دیگری هم در این زمینه بسیار تأثیرگذار است. در صورت مصرف دوباره مواد، موضوع را بی‌درنگ به روان‌شناس یا حامی خود اطلاع دهید تا تدبیرهای مناسب را برایتان به کار ببندند.

آشنایی با فرایند سم‌زدایی در ترک اعتیاد

همان‌طور که اشاره کردیم، مصرف مواد یا نوشیدن الکل تأثیرات مخربی بر بدن انسان می‌گذارد. با ترک مواد و الکل، بدن دیگر هورمون‌های زمان مصرف را ترشح نمی‌کند و این نکته جسم و روان انسان را می‌آزارد. در این زمان، فرد با نشانه‌های جسمی، خلقی، رفتاری و روانی مختلفی روبه‌رو می‌شود. اضطراب، بی‌خوابی، احساس تهوع، درد بدن، ناخوشی، تغییر در خلق‌وخو، بی‌خوابی و نداشتن تمرکز از نشانه‌هایی است که فرد در زمان سم‌زدایی با آن‌ها روبه‌رو می‌شود.

فرایند سم‌زدایی کمک می‌کند تا اثر مواد بر بدن فرد معتاد کمتر و کمتر شود، تا زمانی که او به حالت عادی بازگردد. توجه داشته باشید که هر برنامه سم‌زدایی باید شخصی و فردی باشد و با توجه به ویژگی‌های خاص فرد معتاد و زیر نظر پزشک متخصص تهیه شود.

آشنایی با برخی از روش‌های سم‌زدایی

با برخی از روش‌های سم‌زدایی آشنا شوید:

1- نوشیدن مایعات

نوشیدن آب و مایعات مفید دیگر نقش مهمی در سم‌زدایی بدن فرد درحال ترک اعتیاد دارد. نوشیدن آب پس از انجام عمل‌های جراحی هم توصیه می‌شود تا اثر مواد بی‌حسی و بیهوشی از بدن بیمار خارج شود.

2- تغذیه سالم

خوردن غذاهای سالم که دارای ارزش بالای غذایی هستند، نقش چشمگیری در سم‌زدایی بدن افراد درحال ترک دارد.

3- تمرین بدنی و ورزش

یکی دیگر از راه‌هایی که در سم‌زدایی تأثیر زیادی دارد، تمرین‌های بدنی و ورزش کردن است. فعالیت بدنی باعث عرق کردن می‌شود و عرق کردن کمک می‌کند تا سم از بدن فرد خارج شود.

4- بهره‌گیری از سونا و حمام گرم

سونا و حمام‌های گرم نیز باعث عرق کردن زیاد فرد شده و از این راه به خارج شدن سم از پوست او کمک می‌کند.

5- مصرف مکمل‌های سم‌زدایی

برخی مکمل‌های شیمیایی و گیاهی نیز کمک می‌کنند تا در روند ترک اعتیاد، سم از بدن فرد خارج شود. این مواد گیاهی و شیمیایی باید با نظر پزشک و زیر نظر او مصرف شوند.

6- مشاوره حرفه‌ای

مشورت گرفتن از متخصصان بهداشت روانی روش موثری در مدیریت کردن روند دوری از اعتیاد و به پایان رساندن دوره سم‌زدایی است.

7- روش‌های دیگری سم زدایی

از نمونه روش‌های دیگر سم‌زدایی باید به طب سوزنی، مدیتیشن، یوگا و… اشاره کنیم.

عوامل مؤثر بر مدت‌زمان ترک اعتیاد

زمان ترک مواد مخدر و الکل برای افراد گوناگون متفاوت است و به گزینه‌های مختلفی بستگی دارد. برخی از این عوامل را بشناسید:

1- نوع و مقدار مواد مخدر

نخستین گزینه مؤثر در ترک اعتیاد نوع و مقدار مواد مخدری است که فرد استفاده می‌کند. برخی مواد وابستگی فیزیکی بیشتری ایجاد می‌کنند و زمان بیشتری برای ترک آن‌ها لازم است.

2- مدت‌زمان استفاده از مواد مخدر

سم‌زدایی افرادی که به‌تازگی رو به استفاده از مواد مخدر آورده‌اند، زمان کمتری نیاز دارد و برعکس آن هم صادق است.

3- وضعیت خانوادگی و اجتماعی فرد معتاد و پشتیبانی دیگران از او

افرادی که با حمایت خانواده، دوستان و نزدیکانشان اقدام به ترک اعتیاد می‌کنند، نیاز کمتری به سم‌زدایی دارند. این افراد زودتر نتیجه می‌گیرند؛ به‌ویژه افرادی که اعتیاد خود را با حمایت گروهی ترک می‌کنند.

4- وضعیت بهداشت روانی فرد معتاد

روند اعتیاد آسیب‌های زیادی به همراه دارد. بسیاری از افراد معتاد هم پیش از اعتیاد با مشکلاتی روبه‌رو بوده‌اند. همۀ این مسائل می‌توانند در ترک آسان‌تر یا دشوارتر اعتیاد نقش داشته باشند. افرادی که مشکلات روانی بیشتری دارند، با حمایت مشاوران حرفه‌ای زودتر به نتیجه می‌رسند.

5- اراده شخصی فرد معتاد

گروهی از افراد اراده قوی‌تری برای ترک دارند. بدیهی است این دسته افراد در زمان کوتاه‌تری اعتیاد خود را ترک می‌کنند.

6- بهره‌گیری از روش‌های کمکی

روش‌هایی برای کمک به افراد معتاد وجود دارد تا ترک اعتیاد را برایشان آسان‌تر کند. بهره بردن از این روش‌های کمکی و حمایتی نیز نقش ارزنده‌ای در ترک زودتر اعتیاد دارد.

روش‌های ترک اعتیاد

چند روش شناخته‌شده در ترک مواد مخدر وجود دارد:

1- ترک اعتیاد با روش فوق سریع

درمان اعتیاد با روش فوق سریع زمان کمتری برای سم‌زدایی نیاز دارد. روشی بیهوشی یکی از این روش‌هاست که گران و پرخطر است. در زمان بیهوشی داروهای گوناگونی به بدن فرد تزریق می‌شود تا وابستگی او را به ماده مخدر قطع کند. این روش برای معتادان به مسکن‌های قوی و هروئین استفاده می‌شود و خطرهای آن بیشتر از سود آن است. درمان فوق سریع ممکن است باعث حمله قلبی، عفونت بدن، تهوع و استفراغ، پارانویا، بالا رفتن دمای بدن، خفگی در اثر آسپیراسیون و حتی مرگ شود.

2- درمان رفتاری‌شناختی یا CBT

در این نوع درمان که نوعی درمان روان‌شناختی است، روان‌درمانگر اعتیاد را از دیدگاه‌های مختلف برای فرد شفاف‌سازی می‌کند. فرد معتاد در این روش با پیامدهای اعتیاد آشنا می‌شود. همچنین از عواملی که باعث روی آوردن او به ماده مخدر شده، آگاه می‌شود. با روشن شدن راه‌های روبه‌رویی با مشکلاتی که فرد برای رهایی از آن‌ها اقدام به مصرف مواد کرده، راه ترک اعتیاد نیز برای بیمار آسان‌تر می‌شود.

3-ترک اعتیاد با کمک دارو

رویارویی با نشانه‌های ترک مواد مخدر و الکل مهم‌ترین چالش برای فرد معتاد است. همین نشانه‌ها و تنش‌ها عامل شکست ترک مواد و الکل در بسیاری از معتادان شده است. داروهای گوناگونی کمک می‌کند تا فرد بتواند بهترین نتیجه را از ترک مواد بگیرد. این داروها باید با توصیه پزشک مصرف شوند و دوز مصرفی آن‌ها هم باید از طرف پزشک تعیین شود.

4- درمان با روش 12 قدم

12 قدم روشی گروهی برای ترک الکل و مواد مخدر است. در این روش، فرد معتاد با همراهی و حمایت افراد دیگری که همگی دوره کوتاه یا بلندمدت اعتیاد را تجربه کرده‌اند، به ترک مواد اقدام می‌کند. روش 12 قدم با پذیرش آغاز می‌شود و پس‌از آن، فرد وارد دوره ترک ماده مخدر می‌شود. این دوره ترک با حمایت انجمن معتادان گمنام ایران یا NA انجام می‌گیرد. شرکت در جلسه‌های این گروه رایگان است و تاکنون هزاران نفر با همیاری این انجمن موفق به ترک مواد اعتیادآور شده‌اند.

5- ترک اعتیاد با روش‌های سنتی

برخی داروهای گیاهی هم در کاهش دادن نشانه‌ها و عوارض ترک مواد مؤثرند. البته هنوز پژوهش‌های کاملی درباره این گیاهان انجام نشده، اما تأثیر آن‌ها در آرامش‌بخشی به افراد درحال ترک دیده شده است. اسطوخودوس و گل گاوزبان دو نمونه از این داروها هستند که اضطراب ناشی از ترک مواد را تسکین می‌دهند. ریشه گیاه مارشمالو در درمان اسهال و دل‌پیچه افرادِ درحال ترک مؤثر است. نعناع و زنجبیل نیز برای درمان تهوع و استفراغ به کار می‌رود.

6- درمان با روش‌های شوک‌درمانی

شوک‌درمانی روشی است که در آن از شوک الکتریکی با ولتاژهای متغیر برای ترک اعتیاد استفاده می‌شود. این شوک با دستگاه‌های مخصوصی بر مغز افراد معتاد ایجاد می‌شود و می‌تواند حالت‌های وابستگی به مواد را در ذهن فرد کاهش دهد. شوک‌درمانی روشی جدید در درمان اعتیاد است. از این روش برای درمان بیماری‌های دوقطبی، افسردگی شدید و اسکیزوفرنی هم استفاده می‌شود.

درمان با کمک دستگاه RTMS

RTMS دستگاهی برای ایجاد امواج مغناطیسی با هدف درمان اعتیاد است. درمان با RTMS با تکیه بر ذهن‌آگاهی یا MBI، درمان بر پایه ساختارهای بیولوژیکی و سم‌زدایی سریع یا UROD انجام می‌شود. این دستگاه در درمان افسردگی، اضطراب، وسواس‌های فکری، سردردهای میگرنی و اختلال دوقطبی هم کاربرد دارد.

امواج این دستگاه آر تی ام اس روی نقطه‌های خاصی از مغز اثر می‌گذارند و منجر به کنترل تنش‌های ناشی از ترک اعتیاد می‌شوند. ترک کردن اعتیاد با مدد از دستگاه RTMS روشی کمکی است و نیازی به بیهوشی ندارد. با استفاده از این روش استرس و تنش‌هایی که از ترک مواد در جسم و روان فرد پدید آمده، کنترل می‌شود.

آیا ترک اعتیاد در خانه امکان‌پذیر است؟

خوشبختانه ترک مواد اعتیاد‌آور در خانه ممکن و شدنی است. بسیاری از افراد در خانه، اما زیر نظر متخصصان اقدام به ترک مواد مخدر کرده‌اند. توجه داشته باشید که ترک مواد و الکل در خانه تنها با نظارت پزشکان و درمانگران باتجربه امکان‌پذیر است. در غیر این صورت، ممکن است فرد دچار صدمه‌های جبران‌ناپذیری مانند از دست دادن آب بدن، شوک و حتی مرگ شود.

برتری‌های ترک اعتیاد در خانه:

چند برتری ترک کردن اعتیاد در خانه را بدانید:

• خانه محیط آشنایی برای بیمار است. بیمار در خانه خود احساس راحتی می‌کند و این نکته می‌تواند در بهبودی او مؤثر باشد.
• هزینه‌های ترک کردن اعتیاد در خانه کمتر از ترک مواد و الکل در بسیاری از کلینیک‌هاست.
• ترک مواد اعتیادآور در خانه از حریم خصوصی فرد محافظت می‌کند.
• در صورت حمایت خانواده و نزدیکان، روند ترک کردن اعتیاد آسان‌تر می‌شود. به همین دلیل است که ترک کردن اعتیاد در خانه از نظر حمایتی به نفع بیمار است.

معایب ترک اعتیاد در خانه:

در کنار برتری‌هایی که ترک ماده مخدر در خانه دارد، این کار ممکن است پیامدهای ناخواسته‌ای هم به همراه داشته باشد. برخی از این پیامدها را بشناسید:

• گاهی اوقات دیده شده ترک اعتیاد در خانه باعث تشدید اعتیاد فرد شده است.
• بیمار در زمان ترک ممکن است دچار عوارضی شود. این کار در مراکز تخصصی و زیر نظر پزشکان از عوارض ناخواسته جلوگیری می‌کند.

پیشنهاد‌هایی برای ترک موفقیت‌آمیز اعتیاد

همۀ کسانی که اقدام به ترک کردن اعتیاد می‌کنند، با انجام اقداماتی می‌توانند موفقیت خود را در این زمینه تضمین کنند:

• خودداری از تماس با کسانی که مواد یا مشروب مصرف می‌کنند.
• خودداری از رفتن به مکان‌ها و مهمانی‌هایی که در آنجا مواد و مشروب مصرف می‌شود.
• اقدام به ترک در گروه‌هایی که از معتادان حمایت می‌کنند.

راهنمای کلی برای ترک مواد مخدر و الکل

شاید فکر کردن به ترک اعتیاد و تصور روبه‌رو شدن با پیامدهای آن برای بیشتر معتادان سخت باشد؛ اما اگر این کار با کمک روان‌پزشکان و درمانگران حرفه‌ای انجام شود، دشوار نخواهد بود. حمایت‌های گروهی نیز یاری‌دهنده بسیاری از افرادی بوده که تاکنون اقدام به ترک مواد کرده‌اند.

در واقع باید به نکته‌ای کلی اشاره کنیم و آن اینکه مشاوره با آگاهان و قرار گرفتن در کنار کسانی که آن‌ها هم راه دوری از اعتیاد را در پیش گرفته‌اند، موثرترین روش‌های درمان بیماری اعتیاد است.

نکته‌هایی درباره اعتیاد به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی

نوعی اعتیاد که در سال‌های اخیر افراد زیادی را درگیر ساخته است، اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی است. در این نوع اعتیاد، فرد نمی‌تواند به مدیریت زمان استفاده خود از فضای مجازی بپردازد و در صورت دوری از اینترنت دچار پریشانی و ناآرامی می‌شود. ترک اعتیاد فضای مجازی نیاز به سم‌زدایی و روش‌های ترک مواد مخدر ندارد؛ اما باید با مشورت روان‌درمانگران حرفه‌ای انجام شود.

نشانه‌های اعتیاد به فضای مجازی

برخی از نشانه‌های اعتیاد به فضای مجازی را بشناسید:

• استفاده زیاده ‌از حد از فضای مجازی و اختلال در فعالیت‌های روزانه.
• ناتوانی در کنترل استفاده از فضای مجازی.
• ناتوانی در جداسازی فعالیت‌های اینترنتی از دیگر فعالیت‌های شخصی مانند کار، تحصیل و روابط اجتماعی.
• احساس افسردگی، اضطراب و پدید آمدن مشکل در روابط اجتماعی.
• ناتوانی در انجام فعالیت‌های روزمره و عادی.