زندگی در کنار فردی که به اختلال شخصیت پارانوئید دچار است، تجربه‌ای بسیار چالش‌برانگیز خواهد بود. ذهن این افراد غرق در تردید و سوءظن است، تا جایی که کوچکترین رفتار، حرف، یا حتی نگاه می‌تواند به‌عنوان توطئه یا بدخواهی از سوی دیگران تعبیر شود. اما آیا می‌توانیم با شیوه‌های درست رفتاری، هم به خود و هم به فرد مبتلا به این اختلال کمک کنیم؟
اختلال شخصیت پارانوئید چیست؟
اختلال شخصیت پارانوئید یک وضعیت روانی است که باعث می‌شود فرد همیشه، بدون دلیل منطقی و موجه، به دیگران بدبین باشد و به آنها و انگیزه‌هایشان اعتماد نداشته باشد. مبتلایان به این اختلال مدام در حال تجزیه‌وتحلیلِ موقعیت‌ها هستند تا ردی از دشمنی یا خیانت از سوی دیگران بیابند. آنها اغلب از دیگران دوری می‌کنند، کینه‌توزند، و حتی در موقعیت‌های عادی هم قصد بدخواهی را برداشت می‌کنند.
زندگی با یک فرد پارانوئید
طبیعتاً هم‌زیستی با فردی که به این اختلال دچار است می‌تواند اطرافیان را فرسوده و ناامید کند. رفتارهای غیرقابل‌پیش‌بینی و اتهامات بی‌اساس باعث می‌شود احساس کنید همواره روی پوسته‌ی تخم‌مرغ راه می‌روید و هر آن احتمال یک جر و بحث یا درگیری وجود دارد. در چنین شرایطی، ممکن است خود را ملامت کنید یا حتی از عزیزتان فاصله بگیرید.
چگونه رفتار کنیم؟
قطعاً درمان اصولی و کمک حرفه‌ای برای فرد دچار اختلال شخصیت پارانوئید ضرورت دارد، اما از اطرافیان او نیز رفتارهای معینی انتظار می‌رود:
- خونسرد بمانید: واکنش‌های احساسی یا دفاع از خودتان، شرایط را بدتر می‌کند. تلاش کنید در اوج بحث و اتهام‌زنی‌های بی‌مورد، آرامش خود را حفظ کنید.
- تلاش نکنید قانعش کنید: فرد مبتلا به این اختلال با منطق شما قانع نخواهد شد. اصرار بی‌مورد برای اثبات موجه نبودن شک او تنها به وخامت اوضاع می‌انجامد.
- همدلی، نه موافقت: سعی کنید بدون پذیرش بی‌چون‌وچرای تئوری‌های او، احساساتش را درک کنید. مثلاً بگویید: «می‌فهمم ناراحتی.»
- مرزگذاری کنید: بدرفتاری، تهمت یا پرخاشگری را تحمل نکنید. با آرامش به او بگویید این رفتارش را نمی‌پذیرید، اما آماده‌اید زمانی که آرام شد به صحبت ادامه دهید.
- صبور باشید: پیشرفت در تعامل با یک شخص دچار پارانوئید نیازمند صبر بسیار است. انتظار نداشته باشید یکباره رفتارها تغییر کنند.
- از خود مراقبت کنید: سلامت روان شما مهم است. با افرادی معتمد صحبت کنید و از کمک گرفتن از یک متخصص، برای خودتان هم کمک بگیرید.
به یاد داشته باشید افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید می‌توانند روابط سالم و دوست‌داشتنی داشته باشند، اما این به تلاش بسیار از طرف خودشان و حمایت اطرافیانشان نیاز دارد. اگر در چنین موقعیتی هستید، خود را سرزنش نکنید. به‌جای آن، یاد بگیرید چگونه از خود مراقبت کنید و درعین‌حال با مهربانی و قاطعیت با عزیزتان که از این اختلال رنج می‌برد، رفتار کنید.
امنیت یک فرد پارانوئید را تقویت کنید: افراد پارانوئید بسیار ضعیف و شکننده هستند. آستانه تحمل و میزان تاب آوری حداقلی دارند؛ معمولا آنها با کوچکترین مساله ای به هم ریخته و فشار روانی شدیدی را تجربه می کنند.
در اثر وحشت زدگی بسیار، نامناسب ترین رفتارها و عکس العمل ها را از خود نشان می دهند. ترس با روح و روان آنها به قدری عجین شده است که هیچ گاه نمی توانند و قدرت آن را نیز ندارند که نیمه پر لیوان را ببینند. به همین دلیل همیشه به دنبال بدترین ها و منفی ترین ها هستند.
برای مقابله با این وضعیت روانی، لازم است فضای زندگی را حتی المقدور از هر نوع تنش و تشنج خالی کنید. در همه حال همدم و همراه فرد مبتلا باشید. سعی کنید در صورت بروز اتفاق ناخوشایند، رهایش نکرده و با تمام قوا سعی کنید حس اعتماد و امنیت او را اقناع نمائید.
تصویر ذهنی یک فرد پارانوئیدی از خودش را مثبت کنید: پارانوئید ی ها تصور ذهنی مثبتی از خود ندارند، چون بسیار مورد انتقاد دیگران قرار گرفته اند، همیشه در حال دفاع از خود و محکوم کردن دیگران هستند، آنان را مدام مورد آماج اتهامات خود قرار می دهند. ایجاد و تقویت خودپنداره مثبت یکی از روشهای مفید برای مبارزه با حقارت و اعتماد به نفس پایین در این افراد است. صفات مثبت اخلاقی و شخصیتی او را برایش گوشزد کنید. برای رفتارهای مثبت و مفیدش، هرچند کوچک و جزیی، ارزش قائل شوید و آنها را تحسین کنید.
یادتان باشد هرگز دچار اغراق و غلو نشوید، افراد پارانوئید بسیار باهوشند و خیلی سریع می توانند ادعاهای فریبنده و دروغین را از واقعیت تشخیص دهند، چه بسا به همین دلیل نیز ممکن است از تشویق های شما برداشت منفی داشته و آنها را نشانه ای بحق و منطقی برای بیشتر فرو رفتن در دنیای شک و سوء ظن خود قلمداد کنند.
خشم فرد پارانوئیدی را کنترل کنید: تجربه هیجان خشم نه تنها بر شک و سوءظن افراد پارانویید دامن می زند بلکه آنان را بیش از پیش در افکار منفی و غیرمنطقی غرق می سازد که معمولا نیز در جهت تائید، تشدید و تقویت این حس منفی است.
شما به عنوان فردی که با یک پارانوئید زندگی می کنید می توانید خشم او را کنترل کرده و مانع از پیامدهای منفی آن شوید. در اولین گام از خود شروع کنید، شما می توانید الگوی خوبی برای او باشید؛ با نمایش الگوهای رفتاری مناسب و مفید، او را با لذت فرو خوردن خشم و بخشیدن دیگران آشنا سازید، مثلا سعی کنید کمتر خشمگین شوید و یا به هنگام عصبانیت بر رفتارهای منفی خود کنترل بیشتری داشته باشید، همچنین گذشت کنید و خطاها و اشتباهات دیگران را نادیده بگیرید.
به دیگر سخن، به طور مستقیم و کاملا ملموس به او نشان دهید که بداخلاقی و خشونت صفتی ناشایست اما کنترل شونده است و هرگز برازنده و شایسته یک فرد متشخص، باهوش و بااخلاق نیست.
انواع درمان های اختلالات رفتاری و روانی در کلینیک راه احیا با متدهای جدیدی همچون دستگاه آر تی ام اس انجام می شود .