یک‌سوم جامعه از شرایط خود ناراضی هستند و پتانسیل نارضایتی اجتماعی و بزهکاری را دارند
سعیده شفیعی، کارشناس اقتصادی:
«شاخص فلاکت» (Misery Index) از مناظرات انتخاباتی سال 1388، مورد توجه مردم و سیاستگذاران در اقتصاد ایران قرار گرفته است.
اما در سطح جهان از سال 1976 در عرصه انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا مطرح شده است.
این شاخص گوشه‌ای از وضعیت اقتصادی و اجتماعی یک جامعه را نشان می‌دهد و بر این اساس استوار است که ساکنان یک کشور تا چه اندازه نسبت به وضعیت اقتصادی و اجتماعی خود احساس خوبی دارند.
این شاخص از مجموع نرخ بیکاری و نرخ تورم محاسبه می‌شود.
«آرتور اُکان» اقتصاددان آمریکایی که برای اولین بار این شاخص را تبیین کرد، معتقد بود که بالا رفتن نرخ تورم در کنار نرخ بیکاری می‌تواند هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی (مانند افزایش خشونت، جرم و جنایت و سایر آسیب‌های اجتماعی) برای هر کشوری در بر داشته باشد.
شاخص فلاکت در جهان
بر اساس آخرین گزارش بانک جهانی، پیش‌بینی می‌شود که تقریباً همه اقتصادهای بررسی شده، به دلیل همه‌گیری کرونا و افزایش نرخ بیکاری، از وضعیت بدتری برخوردار باشند.
بر این اساس، ونزوئلا، آرژانتین، ایران و برزیل به عنوان چهار اقتصاد فلاکت‌بار جهان معرفی شدند.
برزیل، ترکیه، آفریقای‌جنوبی، بوسنی و هرزگوین، نیکاراگوئه، اوکراین، پاکستان، مصر و اوروگوئه در رتبع‌های بعدی قرار دارند.
ونزوئلا برای ششمین سال متوالی وضعیت خود را به عنوان بدترین کشور جهان حفظ کرد. این کشور آشفته آمریکای جنوبی همچنان با ابرتورم درگیر بوده و شاخص نرخ تورم 4043 درصد تخمین زده می‌شود.
شاخص فلاکت در ایران
گزارش‌های مرکز آمار نشان می‌دهد که طی دوره پاییز 1396 تا بهار 1399 بالاترین شاخص فلاکت مربوط به تابستان سال 1397 بوده است که شاخص فلاکت 53.1 درصد بود.
در بهار سال جاری این شاخص به حدود 36 درصد کاهش یافت اما این رقم در بین استان‌های کشور متفاوت است.
در بین استان‌های کشور، لرستان با 48 درصد، هرمزگان و چهارمحال‌و‌بختیاری هر کدام با 44 درصد بدترین استان‌ها از نظر این شاخص هستند.
این شاخص در پایتخت 38 درصد است که تقریبا در سطح متوسط کشوری است.
البته باید توجه داشت این ارقام بر اساس آمار رسمی محاسبه شده است که خطای بسیاری دارد و به یقین می‌توان گفت نرخ فلاکت در استان‌های کشور بالاتر از ارقام مذکور است.
بیکاری یا تورم؟
در اقتصاد کلان این سوال مطرح است که بیکاری مردم را بیشتر آزار می‌دهد یا تورم. پاسخ معمولا بیکاری است؛ چرا که مردم ترجیح می‌دهند درآمدی هر چند با قدرت خرید کمتر داشته باشند تا این که اصلا درآمدی نداشته باشند.
در یک مقاله علمی که در سال 2001 منتشر شد، نتایج نظرسنجی‌های گسترده‌ای در اروپا و ایالات متحده مورد بررسی قرار گرفت که نشان داد «بیکاری بیشتر از تورم بر ناراحتی افراد تأثیر می‌گذارد.»
این مطالعه نشان داد که مردم یک درصد افزایش نرخ اشتغال را با 1.7 درصد افزایش نرخ تورم معامله می‌کنند.
با این تفاسیر، شاخص فلاکت گویای آن است که تعداد افرادی که از نبود شغل یا کاهش قدرت خرید رنج می‌برند چه سهمی از کل جامعه را تشکیل می‌دهد.
این رقم برای اقتصاد ایران همواره طی دهه‌های گذشته دورقمی و بیش از 30 درصد بوده است. به عبارت بهتر، حدود یک‌سوم جامعه از شرایط خود ناراضی هستند و پتانسیل نارضایتی اجتماعی و بزهکاری را دارند.
