حس بویایی و حافظه فضایی
یکی از عملکردهای اولیه ی بویایی، جهت یابی است. همه حیوانات از نشانه های شیمیایی برای پیمایش، یافتن غذا یا فرار از شکارچیان استفاده می کنند، در حالی که بینایی و شنوایی کمتر رایج است و در همه حیوانات وجود ندارد. بنابراین به نظر می رسد جهت یابی و بویایی احتمالا به طور ذاتی بهم مرتبط هستند.
جهت یابی فرآیندی گسترده و شامل دو استراتژی مجزا است که با سیستم های حافظه ی متفاوتی حمایت می شود.
استراتژی حافظه فضایی، که مسئول یادگیری رابطه بین نشانه های فیزیکی در محیط و ساختن نقشه شناختی است و با شبکه ی عصبی شامل هیپوکمپ و قشر اوربیتوفرونتال در ارتباط است.
استراتژی محرک-پاسخ که یک جهت یابی عادت محور است و رابطه بین محرک و پاسخ را می سازد؛ مانند یادگیری یک سری از حرکات در پاسخ به محرک (مثلا به ساختمان قهوه ایی که رسیدید به راست بپیچید). این استراتژی زمانی که از یک مسیر همیشگی عبور می کنیم ایجاد می شود و به هسته های کودیت متکی است.
شناسایی بویایی و حافظه فضایی در انسان با هم مرتبط هستند. علت این امر تا حدودی در بستر نورونی مشترک این دو فرایند (یعنی هیپوکمپ و اوربیتوفرونتال) توضیح داده می شود.
البته در مورد هیپوکمپ اطلاعات متفاوتی وجود دارد. برخی مطالعات گزارش می دهند که هیپوکمپ با عملکرد شناسایی بویایی مرتبط است در حالی که برخی از گزارشات دیگر چنین رابطه ایی را تایید نمی کنند.
علاوه بر هیپوکمپ، ضخامت قشر اوربیتوفرونتال با شناسایی بویایی و یادگیری جهت یابی مرتبط است.
بیماران دچار آسیب اوربیتوفرونتال حافظه فضایی ضعیف تر و اختلال شناسایی بویایی دارند. همچنین اطلاعات فضایی کمتری را کد کرده و به نشانه های فیزیکی محیط کمتر اتکا می کنند.
اما به طرز جالبی در بیماران با آسیب اوربیتوفرونتال یادگیری محرک- پاسخ تسهیل شده است. قشر اوربیتوفرونتال با یادگیری محرک- پاسخ تداخل ایجاد می کند، اما زمانی که این قشر آسیب دیده است، یادگیری محرک- پاسخ تسهیل می شود.
رابطه نزدیکی بین حافظه فضایی و شناسایی بویایی وجود دارد. این دو فرایند در افراد جوان متنوع هستند و با حجم هیپوکمپ راست و ضخامت قشر اوربیتوفرونتال میانی چپ مرتبط هستند.
