هر آنچه درباره بازی درمانی باید بدانیم (قسمت اول)
کودکان از طریق بازی افکارشان را بازگو می کنند. و به همان راحتی که بزرگسالان احساساتشان را با کلمات بیان می کنند. آنان نیز همین کار را به وسیله بازی انجام می دهند. کودک در طول بازی توانایی حل مشکلات خود را پیدا می کند. و به وسیله آن می تواند اعتماد به نفس و روحیه استقلا ل طلبی را در خود پرورش دهد.
آنان احساساتی چون ترس، اندوه، شادی و عصبانیت خود را از طریق بازی بیان و به این ترتیب احساس امنیت و ارزشمند بودن می کنند.
کودک در بازی نیازهای حسی ــ حرکتی خود را برآورده می سازد. و انرژی خود را تخلیه می کند که این کار باعث افزایش آرامش او می شود. در غیر این صورت اگر این انرژی امکان بروز پیدا نکند. احتمالا به اضطراب، افسردگی و پرتحرکی تبدیل می شود.
در واقع بازی به اندازه تغذیه صحیح و احساس صمیمیت و امنیت برای رشد کودک مهم و ضروری است. و عاملی است که به رشد تفکرات و خلاقیت های کودک کمک می کند.
ویژگی های رفتاری کودکان در بازی هایشان کاملا مشخص می شود. به عنوان مثال کودکی که در جستجوی قدرت است، معمولا در بازی نقش رهبر، رئیس، فرمانده یا حتی نقش مدیر مدرسه را بازی می کند. یا یک کودک پرخاشگر ممکن است در بازی، عروسک هایش را بزند یا اسباب بازی هایش را بشکند.
پرخاشگری به صورت مستقیم و غیرمستقیم در بازی کودک نمایان می شود. کودک پرخاشگر ممکن است به وسیله چاقو یا قیچی بر میز و اسباب بازی ها حمله کرده و محیط را به یک میدان جنگ تبدیل کند. درواقع کودک دنیای خود را با اسباب بازی هایی که در دسترس دارد، فرافکنی می کند.
منظور از بازی درمانی چیست؟
امروزه از بازی یا بازی درمانی به عنوان روشی برای درمان مشکلات کودکان استفاده می شود. بازی درمانی به کودکان کمک می کند تا بتوانند مسائل و مشکلاتشان را حس کنند، با این هدف که ویژگی های روانی خود را بشناسند.
در این نوع درمان، به کودک فرصت داده می شود. تا احساسات آزاردهنده و مشکلات درون خود را از طریق بازی بروز داده و آنها را به نمایش بگذارد.
در کودکان بی قرار حواس پرت که کنترل کمی روی حرکات بدنی خود دارند. و براحتی هم متوقف نمی شوند، بازی کمک می کند تا تنش آنها آرام شود. یا کودکانی که مورد ضرب و شتم و آزار جنسی قرار گرفته اند، می توانند از طریق بازی درمانی تا حد زیادی به آرامش و بهبود برسند. درمانگر از طریق بازی درمانی یک موقعیت بازی را به صورت کلی ایجاد می کند که کودک بتواند ترس و تنش خود را بیرون بریزد، در حقیقت در بازی درمانی کودک «خود درونی اش» را نشان می دهد.
شدت احساساتی که برخی کودکان در طول بازی درمانی از خود نشان می دهند. گاهی بسیار تعجب آور است، احساساتی چون تنفر، ترس، تنهایی، ناامنی، احساس شکست، بی کفایتی و احساس ناخواسته بودن از این گونه احساسات است. و غالبا شروع این احساسات باعث محرومیت و انحراف شخصیت کودک می شود.
.
در بازی درمانی پس از آن که کودک بازی با وسایل را شروع کرد، درمانگر با دقت اعمال و گفتار او را تحت نظر می گیرد. و با مشاهده رفتارش در ضمن بازی به نگرانی های او پی می برد و پس از تفسیر و نتیجه گیری از عملکردهای کودک، راه حل هایی مناسب برای مشکلات او ارائه می کند.
اگر کودک تمایل به بازی نداشته باشد، مشاور باید او را تشویق کند. اگر کودک ساکت بماند و بازی نکند، مشاور بازی با اسباب بازی ها را شروع می کند. و بتدریج از کودک دعوت می کند که در بازی شرکت کند.
درمانگر در طول درمان و هنگام کار با کودکان، باید بپذیرد که کودک دلایلی برای هر آنچه که انجام می دهد. دارد و مسائل زیادی وجود دارد که ممکن است برای کودک مهم باشد. در حالی که قادر نیست آنها را با درمانگر خود در میان بگذارد.
برای این که درمانگر در بازی درمانی موفق باشد، باید دارای ویژگی هایی چون قابل اعتماد بودن، پذیرا بودن و احترام به کودک باشد. در بازی درمانی باید شرایطی فراهم شود. که کودک به درمانگر خود اعتماد و احساس کند که افکار و احساساتش مورد توجه درمانگر قرار گرفته است.
انواع بازی درمانی : بازی درمانی فعال – بازی درمانی غیر فعال
بازی درمانی فعال
در این روش بازی درمانی به کودک تعدادی اسباب بازی محدود داده می شود. و درمانگر همزمان بازی با کودک او را به سمت یک سناریو خاص سوق می دهد. برای مثال کودکی که برادر یا خواهر تازه متولد شده دارد و با او دچار مشکلی است. بازی مار پله یا فوتبال مناسب او نیست، بهتر است او با کودک خیالی خود بازی کند و در آن بازی کنش و واکنش های کودک سنجیده می شود.
درمان گر شروع به محبت بیش از حد به نوزاد خیالی می کند. تا از این طریق حس حسادت کودک را برانگیخته کند یا از طریق اولویت دادن به نوزاد در تمامی مراحل بازی سعی می کند. رفتار متقابل کودک را با فرزند تازه متولد شده بسنجد.
بازی درمانی غیرفعال
در این بازی درمانی هیچ سناریو از پیش تعیین شده ای نیست. بازی درمانگر با مشخص کردن حیطه محدودی سعی می کند. خود را در اختیار کودک قرار داده تا کودک درباره سناریوی این بازی نظر بدهد. از این طریق کودک می تواند به تخیل خود جامع عمل بپوشاند و آن را بهبود بدهد.
با توجه به اینکه اسم این روش بازی درمانی غیرفعال است. اما کودک و تخیل او حضور فعالی در این سناریو دارند.
حس مفید بودن یکی از مهم ترین احساساتی است. که کودک می تواند از بازی درمانگر خود در این وضعیت دریافت کند.
کودک در بازی درمانی احساسات خود را بیش از پیش می شناسد. احساساتی که خیلی از افراد شاید تا سنین میانسالی شناخت درستی از آن ها نداشته باشند.
براساس نظر فروید کودک با تکرار به کمال می رسد در روش بازی درمانی کودک پیاپی درگیر تکرار احساسات خود است و با شناخت هریک از آن ها و کنترلشان در موقعیت های مختلف به مهارت های مورد نیاز می رسد.
احساسات و هيجاناتى که در اثر موقعيت بازى درمانى در کودک ايجاد مى گردد به چهار صورت قابل شناسائى است. يک مشاور يا روان درمانگر بايد نسبت به اين احساسات توجه نموده، و بعد از شناسائى نسبت به حمايت و ياورى کودک اقدام نمايد
.
- کودک مسئولیت احساس خود را برعهده می گیرد که اصولا با نهاد اول شخص (من) بیان می شود: مثلا در حین بازی می گوید: من دوستت دارم، من ازت متنفر هستم، من می خوام بزنمش، من میخوام …
- کودک مسئولیت احساس خود را بر عهده نمی گیرد که این نوع بیان احساسات در کودکان به ندرت اتفاق می افتد در این روش کودک عروسک خود را وارد به اعتراف به احساسات خود او می کند. برای مثال به عروسک می گوید اعتراف کند که مادر کودک را دوست ندارد و از او متنفر است یا از زبان عروسک می گوید که مادرش را دوست ندارد.
- کودک بصورت مستقیم به فردی که از دنیای واقعی اوست احضار احساس می کند مانند: مامان دوست دارم، بابا دلم برات تنگ شده و …
- کودک می تواند احساسات خود را نسبت به وسائل فیزیکی یا فردی تخیلی در ذهنش نسبت دهد برای مثال با کوبیدن عروسک روی زمین باعث احساس ناراحتی خود را از اسباب بازی نشان دهد.
